miércoles, 30 de octubre de 2013
domingo, 27 de octubre de 2013
Vivencias del Paraguayito
Vivimos
en un tiempo en el que las madres dan mas cariño a sus plantas que a sus hijos.
Por ejemplo
a la mañana me despierta cariñosamente
con un buen "epu'ãpy nde añarakopeguare"
Los
noviecitos recién conocidos son muy directos a veces y se escucha algo como:
-Chee
Boludaa.. Te quiero conocer, quitate un
poco tu alargue, tu pestaña postiza, tu lente de contacto, y el 1kilo de
maquillaje de la cara..
Famoso
el caso del ka'urapo que 5 minutos antes de que termine la fiesta ya
empieza a ser el kape de todos y pide:
-Eeh,
mbaio kape, nderekoi pio 5 mil`i che pasajerâ?
O el
joven que “cansado” llega a tu casa y lo primero que te dice es:
HACENONA
TERERÉ VAO TOMAR.. y se acuesta luego ya
en el sofá y mira tele.
Conocimiento
para los extranjeros:
El
99,999% de todos los loros en el Paraguay se llaman Pancho.
Curiosidades
de las chicas:
9 de cada 10 mujeres se enamoran de un pendejo ka'urapo, puerco y que le pone los
cuernos. Ignorandole al que le trata como a una princesa.
ME VOY Y VENGO - AHÁTA AJU
Se sabe con certeza, de acuerdo con trabajos científicos, experimentos y muchos estudios, que el ser humano tiene su ritmo biológico, es decir, un reloj natural que regula sus funciones, formas de ser y de actuar. El aháta aju`, me voy y vuelvo, es la patética y simpática materialización de un estilo de vida regido de acuerdo con el reloj biológico.
El paraguayo "común y silvestre" se despide de un cóctel o de un velorio y dice "aháta aju ". En realidad, esto es pura palabrería de rutina. Eso no se va a cumplir. Es una tácita despedida con unas mentirillas piadosas de cordialidad. No se va del todo (no sea que comiencen a hablar mal de él apenas se vaya), pero tampoco regresa.
Se fue, pero no se fue. Su presencia-ausencia está allí flotando en el ambiente. Definitivamente, aháta aju es una pícara filosofía de omnipresencia y bolaterapia típica paraguaya.
El ritmo biológico natural del paraguayo lo hace un tipo tranquilo, aparentemente lento. El púa tarara es una excepción llamativa.
Conjuntamente con el aháta aju surge el última "horaitépe", otra gran institución paraguaya. Deja todo para última hora. "Para qué piko me voy a apurar", si en el Paraguay todo término o fecha tope se va a prorrogar de seguro. Así deja transcurrir el tiempo y las fechas de vencimiento para actuar recién última horaitépe.
El paraguayo de tierra adentro mantiene su ritmo biológico. Su reloj biológico funciona también para los cambios políticos, sociales y culturales. Además de asustarle, no cree en los cambios bruscos, pues él no conoce de grandes catástrofes naturales, como terremotos, maremotos, erupción de volcanes. Su microclima es como su macroclima.
Su pasar cansino pareciera pensar: "el que se apura, se ahoga". Por lo tanto no asume ni le entra en su cabeza una revolución verdadera, un proceso que irrumpa, cambie, trastoque y ponga todo cabeza arriba.
Para el paraguayo, la "revolución" no pasa de ser un simple cambio de personas y mandamases. El Paraguayo diría "se dio vuelta la tortilla".Pero estamos hablando de la misma tortilla que simplemente se dio vuelta para freír el dorso de la misma moneda.
Él no cree, no tiene fe en un cambio real. Tanto lo engañaron que quien propone un verdadero cambio es un poco loco o un mentiroso.
Nada en el Paraguay cambia tan bruscamente. El ritmo natural de la siembra y la espera confiada para la cosecha, las lluvias, el verano, las temporadas de naranjas y sandías, el invierno no tan crudo pero sí muy breve, todo hace que no tengamos mucha experiencia de cambios radicales profundos ni estructurales de fondo. El Paraguay no va a cambiar radicalmente. Pero aunque sea "sa’i sa'i", algo estamos cambiando.
Sin embargo, puede cambiar la situación si encontramos líderes, "tendota" de verdad, honestos, trabajadores y patriotas, que hoy hagan visualizar el bien común y la justicia social como meta alcanzable y necesaria.
El paraguayo "común y silvestre" se despide de un cóctel o de un velorio y dice "aháta aju ". En realidad, esto es pura palabrería de rutina. Eso no se va a cumplir. Es una tácita despedida con unas mentirillas piadosas de cordialidad. No se va del todo (no sea que comiencen a hablar mal de él apenas se vaya), pero tampoco regresa.
Se fue, pero no se fue. Su presencia-ausencia está allí flotando en el ambiente. Definitivamente, aháta aju es una pícara filosofía de omnipresencia y bolaterapia típica paraguaya.
El ritmo biológico natural del paraguayo lo hace un tipo tranquilo, aparentemente lento. El púa tarara es una excepción llamativa.
Conjuntamente con el aháta aju surge el última "horaitépe", otra gran institución paraguaya. Deja todo para última hora. "Para qué piko me voy a apurar", si en el Paraguay todo término o fecha tope se va a prorrogar de seguro. Así deja transcurrir el tiempo y las fechas de vencimiento para actuar recién última horaitépe.
El paraguayo de tierra adentro mantiene su ritmo biológico. Su reloj biológico funciona también para los cambios políticos, sociales y culturales. Además de asustarle, no cree en los cambios bruscos, pues él no conoce de grandes catástrofes naturales, como terremotos, maremotos, erupción de volcanes. Su microclima es como su macroclima.
Su pasar cansino pareciera pensar: "el que se apura, se ahoga". Por lo tanto no asume ni le entra en su cabeza una revolución verdadera, un proceso que irrumpa, cambie, trastoque y ponga todo cabeza arriba.
Para el paraguayo, la "revolución" no pasa de ser un simple cambio de personas y mandamases. El Paraguayo diría "se dio vuelta la tortilla".Pero estamos hablando de la misma tortilla que simplemente se dio vuelta para freír el dorso de la misma moneda.
Él no cree, no tiene fe en un cambio real. Tanto lo engañaron que quien propone un verdadero cambio es un poco loco o un mentiroso.
Nada en el Paraguay cambia tan bruscamente. El ritmo natural de la siembra y la espera confiada para la cosecha, las lluvias, el verano, las temporadas de naranjas y sandías, el invierno no tan crudo pero sí muy breve, todo hace que no tengamos mucha experiencia de cambios radicales profundos ni estructurales de fondo. El Paraguay no va a cambiar radicalmente. Pero aunque sea "sa’i sa'i", algo estamos cambiando.
Sin embargo, puede cambiar la situación si encontramos líderes, "tendota" de verdad, honestos, trabajadores y patriotas, que hoy hagan visualizar el bien común y la justicia social como meta alcanzable y necesaria.
Fuente: MÁS PARAGUAYO QUE LA MANDIOCA (8ª EDICIÓN ) - Por ANÍBAL ROMERO SANABRIA
miércoles, 9 de octubre de 2013
Otras de Cachique..
Oi petei cachique ha ogueraha petei ataud ilomope ha oho la kilombope ha ijamigo kuera oporandu ichupe:
Kachíke osêsapy’a ka’aguýgui ha ojuhu peteî táva tuichaitereíva, hetaitereihápe kuimba’e ha kuña, hekoambuéva chugui. Oguataguatávo upérupi ipopa’âma hese mokôi parapara’i, he’íva chupe:
-ma'era egueru pe ataud ne lomore?.. ha cachique he'i:
-aporo'uta a mano peve.
Kachíke osêsapy’a ka’aguýgui ha ojuhu peteî táva tuichaitereíva, hetaitereihápe kuimba’e ha kuña, hekoambuéva chugui. Oguataguatávo upérupi ipopa’âma hese mokôi parapara’i, he’íva chupe:
-¡Libreta de Baja!”.. Kachíke he’i chupekuéra:
-“Ndarekói”.
Upe pyhareve, upéguintema ojeraháma chupe cuartelpe. Oĝuahêvo upépe, peteî huvicha ohenóima chupe:
Upe pyhareve, upéguintema ojeraháma chupe cuartelpe. Oĝuahêvo upépe, peteî huvicha ohenóima chupe:
-“Soldado, eju ko’ápe ha eitykua chéve terere”.
Ohendúvo upéva, Soldado Kachíke oma’ê ápe ha pépe, ha ndohecháigui ykua, oporandu huvichápe:
Ohendúvo upéva, Soldado Kachíke oma’ê ápe ha pépe, ha ndohecháigui ykua, oporandu huvichápe:
-“Moôpa oî y, mi coandante”.
Huvicha ohechaukávo peteî koty, ombohovái chupe:
Huvicha ohechaukávo peteî koty, ombohovái chupe:
-“Amo rejuhúta, che ra’y”.
Kachíke oho, omaña ápe ha pépe, ha ojuhúsapy’a peteî kambuchi morotî. Kachíke vy’apópe he’i ijupe:
-“Kóva ha’e” ha oñepyrûmakatu omboterere huvichápe.
Peichaháguinte opa y Kachíkegui ha oho omombe’u huvichápe ha he’i chupe:
Peichaháguinte opa y Kachíkegui ha oho omombe’u huvichápe ha he’i chupe:
-“Mi coandánte, opáma y ñane kambuchi morotîme”.
Huvicha osê he’i chupe:
-Mba’éicha ñane kambuchi morotî katu piko, che ra’y”, ha Kachíke ojere ha ohechauka huvichápe aipo kambuchi morotî.
Ohechávo huvicha mba’épa aipo kambuchi morotî, ipy’ajerepa ha he’i Kachíkepe:
- Cachique estaba sentado junto a una pileta muy profunda. Viene un señor y le pregunta
- Mba e rejapo hína cachique?
-Ajechuichidata
- Ha mba e piko reha aro?
-Aha aro che py ro ysa, porque osino ajerefriata.
- Cachique se quería casar con la hija del Gran Jefe, pero éste no quería. Entonces en Gran Jefe le puso un par de pruebas para que no se case y le dice:
- Nde piko eguereko la pira pire (plata)
Cachique le responde:
- Nde tavyonde, che ko areco miles de dolares amo Islas Caiman pe.
Le dice el Gran Jefe:
- Ha nde piko eguerecola yvy (tierras)
- Nde tavyonde, che hectareas ha hectareas aguereko..
y el gran jefe no sabe que decirle, entonces se le ocurre algo y le dice:
- Che rajy (hija) oipota koaichagua ( refiriendose al tamaño de su “maêra”)
y cachique le dice:
- Peako nda ha´ei problema, ñaikytitandeko.
Unos pescadores van corriente abajo pescando cuando al llegar a una curva uno de ellos le dice al resto:
Pemañami amo! y o sorpresa, todos los pescadores le ven al Cachique teniendo relaciones con otro indio.
Al llegar a la altura de los indios, los pescadores comienzan a lanzar cantidad de groserias contra el Cachique por la situacion en la que los encontraron.
Este Cachique indignado se dirige a los pescadores y les aclara:
-Che ko a salva co arriero pe, ojahogahagûi hina..
Uno de los pescadores le recrimina:
Peichako najasalvaiva ojahogatavape, ejapo arâ respiración boca a boca.
A lo que el Cachique responde:
Ha peichako roñepyru chamigo…
Ohechávo huvicha mba’épa aipo kambuchi morotî, ipy’ajerepa ha he’i Kachíkepe:
-“Nde tavýcho, kóva niko ndaha’ei kambuchi, kóva niko jakakaha”
- Mba e rejapo hína cachique?
-Ajechuichidata
- Ha mba e piko reha aro?
-Aha aro che py ro ysa, porque osino ajerefriata.
- Cachique se quería casar con la hija del Gran Jefe, pero éste no quería. Entonces en Gran Jefe le puso un par de pruebas para que no se case y le dice:
- Nde piko eguereko la pira pire (plata)
Cachique le responde:
- Nde tavyonde, che ko areco miles de dolares amo Islas Caiman pe.
Le dice el Gran Jefe:
- Ha nde piko eguerecola yvy (tierras)
- Nde tavyonde, che hectareas ha hectareas aguereko..
y el gran jefe no sabe que decirle, entonces se le ocurre algo y le dice:
- Che rajy (hija) oipota koaichagua ( refiriendose al tamaño de su “maêra”)
y cachique le dice:
- Peako nda ha´ei problema, ñaikytitandeko.
Unos pescadores van corriente abajo pescando cuando al llegar a una curva uno de ellos le dice al resto:
Pemañami amo! y o sorpresa, todos los pescadores le ven al Cachique teniendo relaciones con otro indio.
Al llegar a la altura de los indios, los pescadores comienzan a lanzar cantidad de groserias contra el Cachique por la situacion en la que los encontraron.
Este Cachique indignado se dirige a los pescadores y les aclara:
-Che ko a salva co arriero pe, ojahogahagûi hina..
Uno de los pescadores le recrimina:
Peichako najasalvaiva ojahogatavape, ejapo arâ respiración boca a boca.
A lo que el Cachique responde:
Ha peichako roñepyru chamigo…
Suscribirse a:
Entradas (Atom)