miércoles, 24 de octubre de 2012

Cachique guaranieteme


Kachíke oha’ahína partído, ka’arupytu.
Upéingo iñipytüetenungáma ha mba’evéma ndojehechavéi. Peichaháguinte Kachíke oho heseve ha osapukái “pejeíke che rapégui”, ha ohupytývo, hatäiterei oinupä pe pelóta ha Kachíke omopëmi ipy.
Nimbora’e pelóta osëkuri okápe ha hendaguépe Kachíke opyvoíkuri peteï ita guasu. Iñirünguéra niko ohupi hikuái Kachíkepe ijyva ári ha ogueraha chupe hógape.
Kachíke niko hasërängue, opuka omanóta. Peteïva oporandu chupe:
-          Mba’érepiko repuka, nerasërängue.
-          Chéngo amopë che pýnte”, ombohovái chupe Kachíke.
-          Ha mba’e upéva piko”, he’ijey chupe hapicha.
Kachíke osë he’i chupe:
-          Nderehechaséipiko mba’éichapa oiméne hasëhína upe o-cabecea-va’ekue. Ha... upévako pe chembopukávahina”.



Peteï ára Kachíke, oikóva Kuruguatýpe, he’i:
-          Che ndaikuaai ko’ág̃a peve Ciudad del Este, upévare asëta ha aha aikuaami hag̃ua, ha upehague ko’ëme Kachíke osësapy’a ka’aguýgui.
Ha’éngo ndoikuaáiva ko Paraguáy, imitä guive ha ikaraipa peve niko ka’aguýpentevoi oiko. Nosëivavoi upégui. Upévare avei moköi hapicha osëmava’ekue ka’aguýgui ohekombo’e chupe ha omombe’u chupe mba’épa ojapova’erä.
Omombe’u chupe ojupiva’eräha Rysa-pe, ohepyme’ëva’eräha ipasaje hamba’e...
Osë javete tapehüme og̃uahë avei mba’yrumỹi Rysa-pegua. Kachíke -ikate asýva, icorbata’ipáva- ojupi, ohepyme’ë ipasaje ha oguapy mba’yru mboguatahára ykete. Upéingo, Kachíke omañéjepi mba’yru mboguatahára omomỹi jave pe palanca de cambio.
Ha’é’angango ndoikuaaivavoi mba’épa upe mba’e ha ojepy’ap ñepyrü.
Are oho rire, mba’yrumỹi opyta ha mba’yru mboguatahára oipe’a okë ha he’i:
-          Kuñakarai ha karaikuéra ko’ápe japytu’úta 15 minutos ha upéi jahajeýta,  ha oguejypaite hikuái.
Upéingo ojupipajey mba’yrumỹime ha ipahaítépe ojupi pe mba’yru mboguatahára ha ha’e oguapývo ndojuhuvéisapy’a ipalanca de cambio. Oheka oparupiete, ijapykaguýpe jepeve ha ndojuhúi mamove. Upémarö Kachíke oporandu chupe:
-          Mba’éiko okañy ndehegui, karai ha tapicha ombohovái chupe:
-          che palanca de cambio.
Kachíke ojaivy, ohupi ipópe upe palanca de cambio ha’e onohë ha oñongatuva’ekue ha he’i mba’yru mboguatahárape:
-          Kóvapiko. Ku uje’ietéma renohëseva’ekuépiko. Na’ápe che anohëma ndéve



Mba’yru mboguatahára omoïjey hendag̃uáme ipalanca de cambio ha mba’yrumỹi oku’ejey.
Kachíke ohómakatu Ciudad del Este-pe.
Mbeguakatúpe mitä Rysa henyhë ohóvo. Nahembyvéima apyka ojeguapy hag̃ua. Peichahágui ojupi peteï kuña hyeguasúva ha Kachíke opu’ävoi ome’ë chupe ijapyka.
Kachíke omaña ha ojuhu opavave oñembo’ýva niko ojejoko peteï yvyrapukúre. Upémarö ha’e avei oñemoï ijykerekuéra ha ojejoko upe yvyráre.
Mbeguekatúpe inandijey upe mba’yrumỹi ha oïma avei heta apyka inandíva ojeguapy hag̃ua, ha’e... Kachíke katu ndoguapýi . Hatängo ojejoko yvyrapukúre.
Mba’yru mboguatahára ojepy’apýma hese ha osë he’i chupe:
-          Kachíke, eguapýna, anivéna nekane’örei… ha Kachíke tovasýre ombohovái chupe:
-          E’a, ha che aguapýropiko máva ojokovéta ko yvyrapuku.



Kachikekuéra ou Paraguaýpe ha oho hikuái ohecha aipo partido, Olimpia ha Cerro Porteño oha’äva.
Ha’ekuéra niko ndoikuaaivavoi upe mba’e hérava fútbol, jepémo upéicha, hesahojoa omaña mba’éichapa heta tapicha ikü okápe, itavývaicha, omuña hikuái pe mba’e’apu’a. Opa rire ohendu hikuái peteï he’íva:
-          Olimpia ganó dos a cero... Ojevývo hekohápe, ha’ekuéra he’i hikuái:
-          Ko’ëro, ñande avei jajapomíta upe jahechava’ekue, jahechápa mba’e ñañandu.
Ko’ëmbamívo oñepyrüma oha’ä hikuái. Ohoreíngo heseve hikuái. Ohasa rire moköi aravo, peteïva -noha’äiva, oïva okápe- osapukái chupekuéra:
-          Pepytu’umína ha peju perambosa… ha osë peteï Kachíke ombovái chupe:
-          Ndaikatúi, cero a cero gueterei.. ha otu’u ojuehe, omuña ipy’aropúvaicha pe mba’e’apu’a.
Asajetévo, osëjeyma peteïva osapukai chupekuéra:
-          Pepytu’umína ha peju pekaru.. ha osëjeýma peteï Kachíke he’i:
-          Ndaikatúi, cero a cero gueterei.. ha ombovu hikuái kamisa lómo mba’e’apu’a rapykuéri.
Iñipytü javete niko peteïva osapukáijeýma chupekuéra:
-          Pepytu’umína ha peju pe’u kojói mbejúre.. ha peteï Kachíke otyryrýva mba’e’apu’a rapykuéri, iküsëmbáva ha hesajerepámava, he’ijey:
-          Ndaikatúi, cero a cero gueterei.
Upémarö, tapicha oïva okápe, pochy reheve, osapukái chupekuéra:
-          Mba’éichapiko cero a cero-ta, ko ko’ëti guive peha’ävapeína.
Ha osë Kachíke Santacruz ombohovái chupe:
-          Ha’e... mba’éichapiko reipota romoinge upe gol, ndaore arcoi ningo.